Vậy hóa trị là gì? Quy tắc, bí quyết tính hóa trị của nguyên tố hay nhóm nguyên tử được vận dụng như thế nào? Hóa trị của Cu, Ag,… cùng 1 số kim loại, phi kim phổ cập} là bao nhiêu trong bảng hóa trị nguyên tố hóa học? chúng ta cùng tìm hiểu qua bài viết này.
I. Hóa trị của 1 nguyên tố được xác định bằng bí quyết nào?
1. Phương pháp xác định hóa trị của 1 nguyên tố
– Quy ước: Gán cho H hóa trị I, chọn làm cho đơn vị.
– 1 nguyên tử nguyên tố khác hợp tác được sở hữu bao nhiêu nguyên tử hidro thì nói nguyên tố đấy có hóa trị bằng bấy nhiêu.
* Thí dụ: HCl: Clo hóa trị I;
H2O: Oxi hóa trị II
NH3: Nitơ hóa trị III
CH4: Cacbon hóa trị IV
– Dựa vào khả năng hợp tác của những nguyên tố khác sở hữu O (Hóa trị của oxi bằng 2 đơn vị, Oxi có hóa trị II).
* Thí dụ: K2O: Okay có hóa trị I
CaO: Ca có hóa trị II
SO2: S có hóa trị IV
CuO thì Cu có hóa trị II
Ag2O thì Ag có hóa trị I
* Hóa trị của nhóm nguyên tử
* Thí dụ: H2SO4 thì nhóm SO4 có hóa trị II
HNO3 thì nhóm NO3 có hóa trị I
H3PO4 thì nhóm PO4 có hóa trị III
HOH thì nhóm OH có hóa trị I
2. Kết luận
– Hóa trị là con số biểu thị khả năng hợp tác của nguyên tử nguyên tố này sở hữu nguyên tử nguyên tố khác.
– Hóa trị của 1 nguyên tố được xác định theo hóa trị của H chọn làm cho đơn vị (H hóa trị I) và hóa trị của O là 2 đơn vị (O hóa trị II).
– Hóa trị của 1 nhóm nguyên tố cũng tương tự động như trên (nhóm nguyên tử được coi như 1 nguyên tố bất kỳ).
* Lưu ý: Có những nguyên tố chỉ mô tả 1 hóa trị nhưng cũng có những nguyên tố có 1 vài hóa trị khác nhau.
II. Quy tắc, bí quyết tính hóa trị của nguyên tố hóa học
1. Quy tắc hóa trị
– Công thức hóa học của hợp chất 2 nguyên tố bất kỳ:
Trong đấy: (x, y) là chỉ số; (a,b) là hóa trị của những nguyên tố
• Trong công thức hóa học, tích của chỉ số và hóa trị của nguyên tố này bằng tích của chỉ số và hóa trị của nguyên tố kia.
– Công thức tổng quát:
• Như vậy, theo quy tắc hóa trị thì: a.x = b.y
– Ví dụ biết x, y và a thì ta tính được
– Ví dụ biết x, y và b thì ta tính được
– Ví dụ biết a, b thì ta tính được x, y để lập công thức hóa học bằng bí quyết lập tỉ lệ:
(b’/a’ là rút gọn của b/a giả dụ có).
– Lấy x = b (hay b’) và y = a (hay a’);
2. Vận dụng quy tắc tính hóa trị để tính hóa trị của 1 nguyên tố và lập công thức hóa học của hợp chất theo hóa trị.
a) Tính hóa trị của 1 nguyên tố
* Thí dụ: Tính hóa trị của Fe trong hợp chất FeCl3, cho biết clo hóa trị I
– Gọi hóa trị của Fe là a, ta có: 1.a = 3.I ⇒ a = III.
– Tương tự động, ta có:
AgCl: 1.a = 1.I ⇒ a= I; vậy Ag có hóa trị I
CuCl2: 1.a = 2.I ⇒ a = II; Vậy Cu có hóa trị II
AlCl3: 1.a = 3.I ⇒ a = III; Vậy Al có hóa trị III
b) Lập công thức hóa học của hợp chất theo hóa trị
* Thí dụ 1: Lập công thức hóa học của hợp chất tạo bởi lưu huỳnh VI và Oxi
– Công thức tổng quát dạng: SxOy
– Theo quy tắc hóa trị: x.VI = y.II
– Ta lập tỉ lệ:
– Thường thì tỉ lệ số nguyên tử trong phân tử là những số nguyên đơn giản nhất, vì vậy lấy: x = 1 và y = 3.
⇒ Công thức hóa học của hợp chất: SO3
* Thí dụ 2: Lập công thức hóa học của hợp chất tạo bởi Kali hóa trị I và nhóm SO4 hóa trị II
– Viết công thức chung: Kx(SO4)y
– Theo quy tắc hóa trị: x.I = y.II
– Lập tỉ lệ:
⇒ Công thức hóa học của hợp chất: K2SO4
• Bảng hóa trị của 1 số nguyên tố hóa học phổ cập}
Tên Nguyên tố
Ký hiệu hoá học
Hoá trị
Nguyên tử khối
Số proton
Hiđro
H
I
1
1
Heli
He
4
2
Liti
Li
I
7
3
Beri
Be
II
9
4
Bo
B
III
11
5
Cacbon
C
IV, II
12
6
Nitơ
N
II, III, IV,…
14
7
Oxi
O
II
16
8
Flo
F
I
19
9
Neon
Ne
20
10
Natri
Na
I
23
11
Magie
Mg
II
24
12
Nhôm
Al
III
27
13
Silic
Si
IV
28
14
Photpho
P
III, V
31
15
Lưu huỳnh
S
II, IV, VI
32
16
Clo
Cl
I,…
35,5
17
Argon
Ar
39,9
18
Kali
Okay
I
39
19
Canxi
Ca
II
40
20
Crom
Cr
II, III
52
24
Mangan
Mn
II, IV, VII,…
55
25
Sắt
Fe
II, III
56
26
Đồng
Cu
I, II
64
29
Kẽm
Zn
II
65
30
Brom
Br
I,…
80
35
Bạc
Ag
I
108
47
Bari
Bố
II
137
56
Thuỷ ngân
Hg
I, II
201
80
Chì
Pb
II, IV
207
82
• Hóa trị của 1 số nhóm nguyên tử hóa học
– Nhóm Hóa trị I: Hiđroxit (dùng trong hợp chất sở hữu kim loại) (OH); Nitrat (NO3); Clorua (Cl);
* Thí dụ: NaOH (bazơ mạnh) ; HNO3 (axit mạnh); HCl (axit mạnh)
– Nhóm Hóa trị II: Sunfat (SO4); Cacbonat (CO3);
* Thí dụ: H2SO4 (axit mạnh); H2CO3 (axit yếu, dễ bị phân ly)
– Nhóm hóa trị III: Photphat (PO4);
* Thí dụ: H3PO4 (axit trung bình)
III. Bài tập về hóa trị của nguyên tố hóa học
* Bài 1 trang 37 SGK Hóa 8: a) Hóa trị của 1 nguyên tố (hay nhóm nguyên tử) là gì?
b) Lúc xác định hóa trị, lấy hóa trị của nguyên tố nào làm cho đơn vị, nguyên tố nào là 2 đơn vị?
° Lời giải bài 1 trang 37 SGK Hóa 8:
a) Hóa trị của nguyên tố (hay nhóm nguyên tử) là con số biểu thị khả năng hợp tác của nguyên tử (hay nhóm nguyên tử).
b) Lúc xác định hóa trị lấy hóa trị của H làm cho đơn vị và hóa trị của O là 2 đơn vị.
* Bài 2 trang 37 SGK Hóa 8: Hãy xác định hóa trị của từng nguyên tố trong những hợp chất sau đây:
a) KH, H2S, CH4.
b) FeO, Ag2O, SiO2.
° Lời giải bài 2 trang 37 SGK Hóa 8:
a) KH, H2S, CH4.
◊ : sở hữu a là hóa trị của Okay
– Theo quy tắc hóa trị, ta có:
⇒ Vậy hóa trị của Okay là I
◊ : sở hữu a là hóa trị của S
– Theo quy tắc hóa trị, ta có:
⇒ Vậy hóa trị của S là II
◊ : sở hữu a là hóa trị của C
– Theo quy tắc hóa trị, ta có:
⇒ Vậy hóa trị của C là IV
b) FeO, Ag2O, SiO2.
◊ : gọi b là hóa trị của Fe
– Theo quy tắc hóa trị, ta có:
⇒ Vậy hóa trị của Fe là II
◊ : sở hữu b là hóa trị của Ag
– Theo quy tắc hóa trị, ta có:
⇒ Vậy hóa trị của Ag là I
◊ : sở hữu b là hóa trị của Si
– Theo quy tắc hóa trị, ta có:
⇒ Vậy hóa trị của Si là IV
* Bài 3 trang 37 SGK Hóa 8: a) Nêu quy tắc hóa trị sở hữu hợp chất 2 nguyên tố. Lấy công thức hóa học của 2 hợp chất trong câu 2 làm cho thí dụ.
b) Biết công thức hóa học K2SO4 trong đấy có Okay hóa trị I, nhóm (SO4) hóa trị II. Hãy chỉ ra là công thức hóa học trên yêu thích đúng theo quy tắc hóa trị.
° Lời giải bài 3 trang 37 SGK Hóa 8:
a) Quy tắc hóa trị sở hữu hợp chất 2 nguyên tố: Trong công thức hóa học, tích của chỉ số và hóa trị của nguyên tố này bằng tích của chỉ số và hóa trị của nguyên tố kia.
* Lấy thí dụ theo bài 2 ta có:
– FeO: Fe hóa trị II, oxi cũng hóa trị II ⇒ II.1 = 1.II
– SiO2: Si hóa trị IV, oxi hóa trị II ⇒ IV.1 = II.2
b) Vì Okay hóa trị I, nhóm SO4 hóa trị II
– Theo quy tắc hóa trị: 2.I = 1.II.
⇒ Công thức K2SO4 là công thức yêu thích sở hữu quy tắc hóa trị.
