NHÂN VẬT TRONG VĂN HỌC LÀ GÌ ?
Nhân vật văn học là con người được nhà văn miêu tả trong tác phẩm bằng phương tiện văn học. Những con người này có thể được miêu tả kỹ hay sơ lược, sinh động hay ko rõ nét, xuất hiện 1 hay nhiều lần, thường xuyên hay từng lúc, giữ vai trò quan yếu nhiều, ít hoặc ko liên quan nhiều nhiều đối có tác phẩm.
Nhân vật văn học có thể là con người có tên (như Tấm Cám, Thúy Vân, Thúy Kiều, Từ Hải, Kim Trọng…), có thể là những người ko có tên (như thằng bán tơ, viên quan, mụ quản gia…) hay có thể là 1 đại từ nhân xưng nào đấy (như 1 số nhân vật xưng tôi trong những truyện ngắn, tiểu thuyết tiên tiến, như mình- ta trong ca dao…). Khái niệm con người này cũng cần được hiểu 1 phương pháp phổ biến trên 2 phương diện: số lượng: gần như những tác phẩm từ văn học dân gian tới văn học tiên tiến đều tập trung miêu tả số phận của con người. Về chất lượng: dù nhà văn miêu tả thần linh, ma quỉ, đồ vật…nhưng lại gán cho nó những phẩm chất của con người.
Trong nhiều trường hợp, khái niệm nhân vật được dùng 1 phương pháp ẩn dụ nhằm chỉ 1 hiện tượng nổi bật nào đấy trong tác phẩm. Chẳng hạn, người ta thường nói tới nhân dân như là 1 nhân vật trung tâm trong Chiến tranh và hòa bình của L. Tônxtôi, ca cao là nhân vật chính trong Ðất dữ của G. Amađô, cái quan tài là nhân vật trong tác phẩm Cái quan tài của Nguyễn Công Hoan…Tô Hoài nhận xét về Cái quan tài: “Trong truyện ngắn Cái quan tài của Nguyễn Công Hoan, nhân vật ko bắt buộc là người mà là 1 cái quan tài. Nhưng cái quan tài đó chẳng bắt buộc là vô tri mà là 1 sự thê thảm, 1 bản án tố cáo chế độ thảm khốc thời Pháp thuộc. Như vậy, cái quan tài cũng là 1 thứ nhân vật”. Tuy vậy, nhìn chung, nhân vật vẫn là hình tượng của con người trong tác phẩm văn học.
Nhân vật văn học là 1 hiện tượng nghệ thuật có tính ước lệ, có những dấu hiệu để nhận biết: tên gọi, những dấu hiệu về tiểu sử, nghề nghiệp, những đặc điểm riêng…Những dấu hiệu đấy thường được giới thiệu ngay từ đầu và thông thường, sự vươn lên là về sau của nhân vật gắn bó mật thiết có những giới thiệu ban đầu đấy. Việc giới thiệu Thúy Vân, Thúy Kiều khác nhau dường như cũng báo trước về số phận của từng người sau này:
“Vân xem trang trọng khác vời
Khuôn trăng đầy đặn nét ngài nở nang
Hoa cười ngọc thốt đoan trang
Mây thua nước toc, tuyết nhường màu sắc da.
Kiều càng sắc sảo mặn mà
So bề tài sắc lại là phần hơn
Làn thu thủy, nét xuân sơn
Hoa ghen thua thắm, liễu hờn kém xanh”
Hay việc giới thiệu Hoạn Thư:
“Tại ăn thì nết cũng hay,
Nói điều ràng buộc thì tay cũng già”
gắn liền có những suy nghĩ, nói năng, hành động trong quy trình vươn lên là về sau của nhân vật.
Nhân vật văn học ko giống có những nhân vật thuộc những loại hình nghệ thuật khác. Ơí đây, nhân vật văn học được biểu lộ bằng chất liệu riêng là ngôn từ. Vì vậy, nhân vật văn học đòi hỏi người đọc bắt buộc vận dụng trí tưởng tượng, liên tưởng để dựng lại 1 con người hoàn chỉnh trong hầu hết những mối quan hệ của nó.
