Shōgun (Kana: しょうぐん; chữ Hán: 将軍; Hán-Việt: Tướng quân), còn gọi là Mạc chúa / Mạc chủ (幕主, Bakushu), là 1 cấp bậc trong quân đội và là 1 danh hiệu lịch sử của Nhật Bản. Từ Shōgun là tên ngắn gọn của Sei-i Daishōgun (せいいたいしょうぐん; 征夷大将軍; Chinh di Đại tướng quân). Từ thời kỳ Nara tới thời kỳ Heian, Chinh di Đại tướng quân là người được triều đình cử đi đánh dẹp trên phía Đông Nhật Bản.
Những vị tướng này thường có quyền lực siêu lớn và dần dần tạo thế lực riêng cho mình và hùng cứ cai trị 1 vùng. Dù rằng Tướng quân khiến việc trong dinh thự cao sang, nhưng vẫn thường gọi nơi này là Mạc phủ (幕府) – ngụ ý là loại màn lều hay trướng mà những tướng dùng trong trận tiền.
Minamoto no Yoritomo, vị Tướng quân trước tiên của Mạc phủ Kamakura lấn quyền của triều đình tại Kyoto. Ông phát triển thành người nắm thực quyền cai trị toàn Nhật Bản và lãnh chức hiệu Chinh di Đại tướng quân. Từ ấy, cơ cấu chính quyền chuyển hẳn sang Mạc phủ, mặc dầu bên cạnh mặt họ vẫn tỏ vẻ phò tá Thiên hoàng tại kinh đô Kyoto. Có thể so sánh chế độ Mạc Phủ sở hữu giai đoạn vua Lê – chúa Trịnh trên Việt Nam.
Chế độ Mạc Phủ (tiếng Anh: Shogunate) này kéo dài cho tới thời Minh Trị, lúc Hoàng quyền được khôi phục.
Thời kỳ Heian (794-1185)[sửa | sửa mã nguồn]
Chiếm xứ Ainu[sửa | sửa mã nguồn]
Danh xưng Tướng quân lúc đầu là quân hàm trao cho những chỉ huy quân Nhật Bản đi chinh phục những xứ miền đông ko phục tùng triều đình đầu thời Heian.
Tướng quân nức tiếng nhất là Sakanoue no Tamuramaro, người có công đem quân Thiên hoàng Hoàn Vũ đánh dẹp Người Ainu. Danh xưng Tướng quân tiếp tục ko được dùng tới vì gần như những giống dân man di đều phục tùng triều đình.
Chiến tranh Genpei[sửa | sửa mã nguồn]
Trong Chiến tranh Genpei (源平; Minamoto Taira, Nguyên Bình), cuộc nội chiến giữa giữa phái Minamoto và Taira, Minamoto no Yoshinaka được gọi là Tướng quân nhưng ko bao nhiều ngày sau bị Minamoto no Yoshitsune ám hại.
Thời đại phong kiến (1185 – 1868)[sửa | sửa mã nguồn]
Mạc phủ Kamakura[sửa | sửa mã nguồn]
Chiến tranh Genpei kết thúc, lúc phái Taira bị phái Minamoto tiêu diệt. Minamoto no Yoritomo giành quyền lực trong triều chính về tay mình và thiết lập thể chế phong kiến, đóng hành dinh Mạc phủ tại Kamakura.
Những Tướng quân là người cai quản chính trị trong lúc Thiên hoàng và những quý tộc tại kinh đô Kyoto chỉ là danh nghĩa. Thiên hoàng cần ban Yoritomo danh hiệu Đại tướng quân (大将軍; Daishōgun). Yoritomo từ ấy mở hệ thống cai trị gọi là Mạc phủ Kamakura kéo dài 150 5, từ 1192 tới 1333.
Sau khoản thời gian Minamoto no Yoritomo qua đời, chế độ Mạc phủ bị Gia tộc Hojo (北条氏; Bắc Điều thị) điều khiển, họ lấy danh nghĩa Chấp quyền (Shikken; 執権), được phương Tây gọi là Regent of the Shogunate, để nhiếp chính thay đổi những Tướng quân kế tiếp còn non trẻ của Mạc phủ Kamakura từ 5 1199 tới tận 5 1333. Người Nhật gọi thời kì này là Chấp quyền chính trị (執権政治).
Cuộc tấn công của Mông Cổ vào 5 1274 và 5 1281 đã tạo điều kiện cho Thiên hoàng Hậu Đề Hồ tạo nên Kiến Vũ tân chính, hòng làm quyền lực của Thiên hoàng quay lại nắm thực quyền nhưng bị thất bại. Dẫu vậy, cuộc Tân chính đã làm chế độ Mạc phủ Kamkura bị lung lay, dẫn tới việc sụp đổ của nó vào 5 1333, và chế độ Chấp quyền của dòng họ Hojo cũng theo ấy bị hủy diệt.
Sau khoản thời gian Mạc phủ Kamakura sụp đổ 5 1333, Thân vương Moriyoshi, con trai Thiên hoàng Hậu Đề Hồ, được ban chức Đại tướng quân cai quản quân đội nhưng ko bao nhiều ngày bị Ashikaga Tadayoshi bắt giam và thịt 5 1335.
Thời kỳ Muromachi[sửa | sửa mã nguồn]
Ashikaga Takauji, 1 quân phiệt thuộc thuộc dòng dõi Gia tộc Minamoto, cũng như Minamoto no Yoritomo, đã lên lãnh chức Tướng quân và lập Mạc phủ Ashikaga. Mạc phủ Ashikaga đóng tại Muromachi trong kinh đô Kyoto, và chế độ này kéo dài từ 5 1338 tới 5 1573. Thời kì này được biết tới trong lịch sử gọi là Thời Muromachi.
1 phần vì Ashikaga Takauji ra đời Mạc phủ của mình bằng phương pháp ủng hộ Thiên hoàng chống lại Mạc phủ Kamakura trước ấy, nên Mạc phủ Ashikaga chia sẻ nhiều quyền lực sở hữu Hoàng gia hơn Mạc phủ Kamakura. Do ấy, Mạc phủ này ít sự độc tài hơn hẳn ví dụ so sở hữu Mạc phủ Kamakura hay Mạc phủ Tokugawa về sau. Hệ thống kiểm soát tập trung những chư hầu được dùng dưới thời Kamakura được thay đổi thế bằng 1 hệ thống daimyo phân tán hơn, quyền lực quân sự của nhà Ashikaga dựa chủ yếu vào sự trung thành của những daimyo.
Trong thời kì 1568 – 1598, những tay quân phiệt thay đổi phiên chuyên quyền trong triều đình nhưng ko được ban danh hiệu tướng quân.
Thời kỳ Edo[sửa | sửa mã nguồn]
Tokugawa Ieyasu giành quyền trong triều chính, thiết lập Mạc phủ tại Edo (Giang Hộ; nay là Tokyo) 5 1600. 5 1603, Thiên hoàng lại cần ban tước Đại tướng quân cho Ieyasu, sau thời điểm ông ta giả mạo xuất thân là 1 nhánh từ gia tộc Minamoto. Mạc phủ Tokugawa kéo dài 268 5, cho tới 5 1868.
Trong thời đại Tokugawa, vùng của Thiên hoàng vẫn duy trì trên mức lễ nghi, trong lúc dòng họ Tokugawa tại Edo nắm mọi thực quyền. Sau khoản thời gian Tokugawa Iemitsu ban lệnh Tỏa Quốc (鎖国; Sakoku), nước Nhật hoàn toàn tách khỏi bên bên cạnh từ 5 1639 và hiệu lực tới tận 5 1858 lúc phó đề đốc Hải quân Hoa Kỳ Matthew Perry tới Nhật và ép triều đình Nhật cần thông thương trước áp lực quân sự. Thời kì chính sách Tỏa Quốc xảy ra, ko ai có thể đi Nhật Bản và người nước bên cạnh cũng ko được phép giao thương sở hữu Nhật, trừ người Hà Lan.
5 1868, Tokugawa Yoshinobu ký nghị quyết thoái vị, danh hiệu Tướng quân chính thức bị xoá bỏ, Thiên hoàng Minh Trị khôi phục quyền uy.
Di sản[sửa | sửa mã nguồn]
Hiện tại thời điểm này}, Chính phủ Nhật Bản đã theo quân chủ lập hiến, đứng đầu nhà nước là Thủ tướng, Thiên hoàng vẫn nắm giữ vùng nguyên thủ quốc gia 1 phương pháp tượng trưng và là biểu tượng của nghi lễ trang trọng. Thế nhưng trong dân gian, thuật ngữ Shogun vẫn được dùng để gọi những vị Thủ tướng.
1 vị Thủ tướng đã thoái nhiệm nhưng vẫn nắm quyền đáng nhắc được người Nhật gọi là Ám tướng quân (闇将軍), biểu trưng cho 1 thể thức chính trị mà người ta gọi là Viện chính (院政). Thí dụ cho 1 Ám tướng quân của Nhật Bản là Kakuei Tanaka và Ichirō Ozawa.
Danh sách những Shōgun[sửa | sửa mã nguồn]
Thứ tự động(theo Mạc phủ) Danh tính Thời giancầm quyền Ghi chú (Chức vị triều đình) 1 Otomo no Otomaro 793-794? Tòng tam vị Huân nhị đẳng (従三位・勲二等) 2 Sakanoue no Tamuramaro 797-811? Chính tam vị Đại nạp ngôn. Tặng (truy phong sau thời điểm mất) Tòng nhị vị(正三位大納言.贈 従二位) – Funya no Watamaro 813 Chinh di Tướng quân. Tham nghị Tòng tam vị(征夷将軍.参議従三位) – Fujiwara no Tadabumi 940 Chinh đông Đại tướng quân. Tham nghị Chính tứ vị hạ Tu lý đại phu kiêm hữu vệ môn đốc (征東大将軍.参議 正四位下 修理大夫兼右衛門督) 3 Minamoto no Yoshinaka 1184 Chinh đông Đại tướng quân. Tòng tứ vị hạ y dư thủ (征東大将軍.従四位下伊予守) 4 (1) Minamoto no Yoritomo 1192-1199 Chính nhị vị Quyền đại nạp ngôn(正二位権大納言) 5 (2) Minamoto no Yoriie 1202-1203 Chính nhị vị Tả vệ môn đốc (正二位左衛門督) 6 (3) Minamoto no Sanetomo 1203-1219 Chính nhị vị Tả đại thần Tả người bạn đồng hành đại tướng (正二位右大臣左近衛大将) 7 (4) Kujo Yoritsune 1226-1244 Tướng quân nhà Fujiwara, con trai Kujo Michiie. Chính nhị vị Quyền đại nạp ngôn (摂家(藤原)将軍。九条道家の子。正二位権大納言) 8 (5) Kujo Yoritsugu 1244-1252 Con trai Yoritsune. Tòng tam vị Tả người bạn đồng hành trung tướng (藤原頼経の子.従三位左近衛中将) 9 (6) Hoàng tử Munetaka 1252-1266 Tướng quân Hoàng gia, con trai Thiên hoàng Go-Saga. Nhất phẩm Trung vụ khanh(皇族将軍。後嵯峨天皇の皇子。一品中務卿) 10 (7) Thân vương Koreyasu(Koreyasuō ￫ Minamoto Yui Kō ￫ Koreyasushin’nō) 1266-1289 Tướng quân Hoàng gia, con trai Hoàng tử Munetaka. Nhị phẩm (宮将軍、宗尊親王の王子。二品) 11 (8) Hoàng tử Hisaaki 1289-1308 Tướng quân Hoàng gia, con trai Thiên hoàng Go-Fukakusa. Nhất phẩm Thức bộ khanh (後深草天皇の皇子。一品式部卿) 12 (9) Hoàng tử Morikuni 1308-1333 Tướng quân Hoàng gia, con trai Hoàng tử Hisaaki. Nhị phẩm (宮将軍、久明親王の王子。二品) 13 Hoàng tử Moriyoshi 1333 Tướng quân Hoàng gia, con trai Thiên hoàng Go-daigo. Nhị phẩm Trung vụ khanh (宮将軍、後醍醐天皇の皇子。二品兵部卿) 14 Hoàng tử Nariyoshi 1335-1336 Tướng quân Hoàng gia, con trai Thiên hoàng Go-daigo. Tứ phẩm Thượng dã thái thú (宮将軍、後醍醐天皇の皇子。四品上野太守) 15 (1) Ashikaga Takauji (Kō-shi ￫ Takauji) 1338-1358 Chính nhị vị Quyền đại nạp ngôn. Tặng Tòng nhất vị Thái chính đại thần (正二位権大納言.贈従一位 太政大臣) 16 (2) Ashikaga Yoshiakira 1358-1367 Chính nhị vị Quyền Đại nạp ngôn. Tặng Tòng nhất vị Tả đại thần(正二位権大納言.贈従一位 左大臣) 17 (3) Ashikaga Yoshimitsu 1367-1394 Chuẩn tam cung Tòng nhất vị Tả đại thần, sau thời điểm từ chức nhận Thái chính đại thần (准三宮従一位左大臣。将軍辞職後、太政大臣) 18 (4) Ashikaga Yoshimochi 1394-1423 Tòng nhất vị Nội đại thần. Tặng Thái chính đại thần (従一位内大臣.贈太政大臣) 19 (5) Ashikaga Yoshikatsu 1423-1425 Chính tứ vị hạ Tham nghị Hữu người bạn đồng hành trung tướng. Tặng Tòng nhất vị Tả đại thần (正四位下参議右近衛中将.贈従一位左大臣) 20 (6) Ashikaga Yoshinori(Yoshinobu → Yoshinori) 1429-1441 Tòng nhất vị Tiền Tả đại thần. Tặng Thái chính đại thần (従一位前左大臣贈太政大臣) 21 (7) Ashikaga Yoshikatsu 1442-1443 Tòng tứ vị hạ Tả người bạn đồng hành trung tướng. Tặng Tả đại thần Tòng nhất vị (従四位下左近衛中将.贈左大臣従一位) 22 (8) Ashikaga Yoshimasa (Yoshinari → Yoshimasa) 1449-1473 Chuẩn tam cung Tòng nhất vị Tiền Tả đại thần. Tặng Thái chính đại thần (准三宮従一位前左大臣.贈太政大臣) 23 (9) Ashikaga Yoshihisa(Yoshihisa ￫ Yoshimurahiroshi) 1473-1489 Tòng nhất vị Nội đại thần Tả người bạn đồng hành đại tướng. Tặng Thái chính đại thần(従一位内大臣 右近衛大将贈太政大臣) 24 (10) Ashikaga Yoshiki(Yoshitaka ￫ yoshitō ￫ Yoshizumi) 1490-1493 Tòng tứ vị hạ Tham nghị Tả người bạn đồng hành trung tướng (従四位下参議右近衛中将) 25 (11) Ashikaga Yoshizumi (Yoshitaka ￫ Yoshitō ￫ Yoshizumi) 1494-1508 Tòng tam vị Tham nghị Tả người bạn đồng hành trung tướng. Tặng Tòng nhất vị Thái chính đại thần (従三位参議左近衛中将.贈従一位 太政大臣) 26 (10) Ashikaga Yoshitane (Yoshi-zai ￫ Yoshitada ￫ Yoshitane) 1508-1521 Tướng quân Yoshiki tái nhậm. Tòng nhị vị Quyền đại nạp ngôn. Tặng Tòng nhất vị Thái chính đại thần (再任.従二位権大納言.贈従一位太政大臣) 27 (12) Ashikaga Yoshiharu 1521-1546 Tòng tam vị Quyền đại nạp ngôn Tả người bạn đồng hành đại tướng. Tặng Tòng nhất vị Thái chính đại thần (従三位権大納言右近衛大将.贈従一位左大臣) 28 (13) Ashikaga Yoshiteru (Yoshifuji → Yoshiteru) 1546-1565 Tham nghị Tả người bạn đồng hành trung tướng Tòng tứ vị hạ. Tặng Tòng nhất vị Tả đại thần (参議 左近衛中将従四位下贈従一位左大臣) 29 (14) Ashikaga Yoshihide 1568 Tòng ngũ vị hạ Tả mã đầu (従五位下左馬頭) 30 (15) Ashikaga Yoshiaki (Yoshiaki → Yoshiaki) 1568-1573 Trên danh nghĩa tướng quân cho tới lúc xuất gia 5 1588. Tòng tam vị Quyền đại nạp ngôn. Sau khoản thời gian từ chức nhận Chuẩn tam cung (実は出家時の1588年までは名目上在任。従三位権大納言.将軍解任後、 准三宮) 31 (1) Tokugawa Ieyasu(Matsudaira Motoyasu ￫ Tokugawa Ieyasu) 1603-1605 Tòng nhất vị Tả đại thần. Sau khoản thời gian từ chức nhận Thái chính đại thần. Tặng Chính nhất vị Đông chiếu đại quyền hiện (従一位右大臣。将軍辞職後、太政大臣.贈正一位東照大権現) 32 (2) Tokugawa Hidetada 1605-1623 Tòng nhất vị Tả đại thần. Sau khoản thời gian từ chức nhận Thái chính đại thần. Tặng Chính nhất vị (従一位右大臣。将軍辞職後、太政大臣.贈正一位) 33 (3) Tokugawa Iemitsu 1623-1651 Tòng nhất vị Tả đại thần. Từ chối nhận Thái chính đại thần. Tặng Chính nhất vị Thái chính đại thần(従一位左大臣。太政大臣宣下固辞.贈正一位太政大臣) 34 (4) Tokugawa Ietsuna 1651-1680 Chính nhị vị Tả đại thần Tả người bạn đồng hành đại tướng. Tặng Chính nhất vị Thái chính đại thần(正二位右大臣右近衛大将.贈正一位太政大臣) 35 (5) Tokugawa Tsunayoshi 1680-1709 Chính nhị vị Tả đại thần Tả người bạn đồng hành đại tướng. Tặng Chính nhất vị Thái chính đại thần(正二位右大臣右近衛大将.贈正一位太政大臣) 36 (6) Tokugawa Ienobu(Tsunatoyo → Ienobu) 1709-1712 Chính nhị vị Nội đại thần Tả người bạn đồng hành đại tướng. Tặng Chính nhất vị Thái chính đại thần(正二位内大臣右近衛大将.贈正一位太政大臣) 37 (7) Tokugawa Ietsugu 1712-1716 Chính nhị vị Nội đại thần Tả người bạn đồng hành đại tướng. Tặng Chính nhất vị Thái chính đại thần(正二位内大臣右近衛大将.贈正一位太政大臣) 38 (8) Tokugawa Yoshimune(Matsudaira Yoriyukikata → Tokugawa Yoshimune) 1716-1745 Chính nhị vị Tả đại thần. Tặng Chính nhất vị Thái chính đại thần (正二位右大臣.贈正一位太政大臣) 39 (9) Tokugawa Ieshige 1745-1760 Chính nhị vị Tả đại thần. Tặng Chính nhất vị Thái chính đại thần (正二位右大臣.贈正一位太政大臣) 40 (10) Tokugawa Ieharu 1760-1786 Chính nhị vị Tả đại thần. Tặng Chính nhất vị Thái chính đại thần (正二位右大臣.贈正一位太政大臣) 41 (11) Tokugawa Ienari 1787-1837 Tòng nhất vị Thái chính đại thần. Tặng Chính nhất vị (従一位太政大臣.贈正一位) 42 (12) Tokugawa Ieyoshi 1837-1853 Tòng nhất vị Tả đại thần Tả người bạn đồng hành đại tướng. Tặng Chính nhất vị Thái chính đại thần (従一位左大臣左近衛大将.贈正一位太政大臣) 43 (13) Tokugawa Iesada (Iesachi → Iesada) 1853-1858 Tòng nhất vị Nội đại thần Tả người bạn đồng hành đại tướng. Tặng Chính nhất vị Thái chính đại thần (従一位内大臣左近衛大将.贈正一位太政大臣) 44 (14) Tokugawa Iemochi(Toshitomi → Iemochi) 1858-1866 Tòng nhất vị Tả đại thần Tả người bạn đồng hành đại tướng. Tặng Chính nhất vị Thái chính đại thần (従一位左大臣左近衛大将.贈正一位太政大臣) 45 (15) Tokugawa Yoshinobu 1866-1867 Chính nhị vị Nội đại thần. Sau Minh trị duy tân nhận Tòng nhất vị Công tước (正二位内大臣.明治維新後、従一位 公爵) Wikimedia Commons có thêm hình ảnh và phương tiện truyền tải về Shōgun.
