1. Khái niệm truyện ngắn
Truyện ngắn là hình thức tự động sự cỡ bé, thường được viết bằng văn xuôi, để người đọc tiếp thu liền 1 nguồn, đọc 1 khá ko nghỉ.
Truyện ngắn tiên tiến là 1 kiểu tư duy new, 1 bí quyết nhìn cuộc đời, 1 bí quyết nắm bắt đời sống siêu riêng, mang trong mình tính chất thể loại. Cho nên truyện ngắn thực sự xuất hiện tương đối muộn trong lịch sử văn học.
2. Đặc biệt về nội dung và hình thức của truyện ngắn
Truyện ngắn là hình thức tự động sự cỡ bé. Phạm vi ngắn nhiều lúc làm cho cho truyện ngắn có vẻ sắp gũi có những hình thức truyện nhắc dân gian như truyện cổ tích, giai thoại, truyện cười, hoặc sắp có những bài kí ngắn. Nhưng thực ra ko buộc phải. Nó sắp có tiểu thuyết hơn cả bởi là hình thức tự động sự tái tạo cuộc sống đương thời. Nội dung thể loại truyện ngắn có thể siêu khác nhau, bao trùm gần như những phương diện của đời sống: đời tư, thế sự, hay sử thi, nhưng mẫu độc đáo của nó lại là ngắn, dung lượng thường hạn chế. Truyện ngắn thường ít nhân vật, ít sự kiện phức tạp, chồng chéo. Nó có thể nhắc về cả 1 cuộc đời hay 1 đoạn đời, 1 sự kiện hay 1 “chốc lát” trong cuộc sống nhân vật, nhưng mẫu chính của truyện ngắn ko buộc phải là trên hệ thống sự kiện, trên độ lớn của số trang, mà trên mẫu nhìn tự động sự đối có cuộc đời. Tác giả truyện ngắn thường hướng tới khắc họa 1 hiện tượng, tìm ra 1 nét bản chất trong quan hệ nhân sinh hay đời sống tâm hồn con người. Chỗ khác biệt quan yếu giữa tiểu thuyết và truyện ngắn là, trường hợp nhân vật chính của tiểu thuyết thường là 1 thế giới, thì nhân vật truyện ngắn là 1 mảnh bé của thế giới, hiện thân cho 1 trạng thái quan hệ xã hội, ý thức xã hội hoặc trạng thái tồn tại của con người.
Cốt truyện của truyện ngắn có thể là nổi bật, hấp dẫn, thường tự động giới hạn về thời kì, ko gian; nhưng chức năng của nó nói chung là để nhận ra 1 điều gì sâu sắc về con người và cuộc đời. Bên hồ Hàm Nguyệt (Phạm Thị Kim Nhường), Đôi cánh của Ngựa trắng (Thy Ngọc), Điểm 8 (Nguyên Hương), Chú Đất Nung (Nguyễn Kiên), Bức tranh của em gái tôi (Tạ Duy Anh), Hiện tại} bạn trên đâu? (Trần Thiên Hương), Mặt trời bé con của tôi (Thùy Linh),… mô tả siêu rõ đặc điểm này.
Kết cấu của truyện ngắn thường là 1 sự tương phản, liên tưởng. Trên Bên hồ Hàm nguyệt, sự tương phản mô tả siêu rõ giữa hoàn cảnh tội nghiệp, đáng thương của chị Ngàn – 1 cô gái mồ côi mẹ, lại mù lòa – có sự hiền thảo, chăm khéo và mẫu tâm sống hết lòng vì người khác, ko nghĩ tới bất hạnh của bản thân mình trên nhân vật. Điều này tác động siêu lớn tới nhân vật Tâm – người nhắc chuyện, nó kéo dòng suy tưởng, dòng tâm trạng của cô bé vượt thoát sự hữu hạn của ko gian, thời kì để hướng tới vẻ đẹp trường cửu của thiên lương con người.
Bút pháp trần thuật tiêu biểu của truyện ngắn là chấm phá. Khía cạnh có ý nghĩa quan yếu hàng đầu của thể loại này là chi tiết có dung lượng lớn và hành văn mang trong mình ẩn ý, tạo cho tác phẩm những chiều sâu chưa nói hết. Sở hữu truyện Điểm 8 của Nguyên Hương, chi tiết lá thư đầy lỗi chính tả mà lần trước tiên trong đời người bố cầm bút viết cho con trai đang đi học xa, bên cạnh chức năng bùng nổ giá trị thẩm mĩ và tính nhân văn siêu tự động nhiên nhưng cũng hết sức bất ngờ, nó còn có sức ám ảnh, tạo ra sự xúc động, trân trọng siêu lớn trên độc giả… Bức tranh trong truyện ngắn Bức tranh của em gái tôi (Tạ Duy Anh), sự đấu tranh giữa “tay buộc phải” và “tay trái” trong Kẻ thù (Quế Hương), lời ước dưới trăng của chị Ngàn (Bên hồ Hàm Nguyệt)… cũng là những chi tiết đắt giá, gắn có ý nghĩa, chủ đề của tác phẩm, làm truyện lưu dấu ấn đậm sâu trong người đọc.
Sở hữu những đặc thù về nội dung và hình thức trên trên, truyện ngắn là 1 thể loại dân chủ, sắp gũi có đời sống hằng ngày, lại súc tích, dễ đọc, gắn liền có hoạt động báo chí, có tác dụng, tác động kịp thời trong đời sống. Cùng có thơ, truyện ngắn là 1 thể loại siêu sắp gũi, yêu thích có đặc thù tiếp nhận thẩm mĩ của thiếu nhi.
(Nguồn tham khảo: Bùi Thanh Truyền, Giáo trình văn học 1)
